Desolaat Spanje

In Spanje woont een klein deel (16%) van de bevolking op meer dan de helft van de nationale oppervlakte. De leegloop is er fenomenaal, sommige delen van Spanje zijn nog leger dan Lapland of Siberië. In de provincie bijvoorbeeld Teruel wonen soms maar 2 inwoners per vierkante kilometer.

Sergio del Molino is een Spaanse journalist die jarenlang verslag deed vanop het wegkwijnende Spaanse platteland.  In zijn magistrale Het godvergeten Spanje tracht hij uit te leggen hoe het zover is kunnen komen. Er zijn de evidente sociaal-economische redenen die met de industrialisering na W.O. II zorgden voor een vlucht naar de steden, vooral Barcelona, Bilbao en Madrid. Dit werd versterkt door een politiek van verwaarlozing van het platteland, dat er op dat moment al niet zo goed aan toe was in Spanje. 

De Spaanse stedeling heeft ook een wat vertroebelde relatie met de rurale landgenoten. Al sinds het begin van de twintigste eeuw worden die vaak geportretteerd als onbetrouwbare, achterlijke of ronduit gewelddadige inboorlingen die de trein van de vooruitgang hebben gemist. Zo raakte het culturele en academische discours besmet met vooroordelen jegens de plattelandsbewoners die moeilijk ongedaan konden worden gemaakt. Vice versa zorgde dit voor een gevoel van miskenning bij de rurale achterblijvers.

Hoewel er meteen aan toegevoegd moet worden dat niet alle mensen op het platteland mogen worden beschouwd als sukkelaars die er niet weg geraken. Voor velen blijft dit een bewuste keuze. del Molino weet dit prachtig uiteen te zetten, en breekt zo een lans voor een nieuwe manier van kijken naar de bewoners van het ‘lege spanje’.

Bij de verkiezingen van april 2019 ontstond opnieuw wat politieke belangstelling voor het platteland. De vrees voor populistische tendenzen, én het besef dat hier makkelijker zetels te winnen waren dan in de stedelijke regio’s, zorgde er voor dat de tenoren van de klassieke partijen een glimp van een ruraal herstelbeleid lieten optekenen in hun partijprogramma’s.

Maar dat is toekomstmuziek. Voorlopig bieden de cijfers over het platteland een triestige aanblik. En de vraag blijft wie dit leefbaar kan houden, en op welk manier. Om de hoek loert het spook van het populisme, in de gedaante van VOX, een partij die aan een snelle politieke opmars bezig is en blijkbaar ook een gevoelige snaar raakt bij mensen op het platteland.